Marokko 2018-2019 – periode 15: 7 februari – 10 februari
donderdag 7 februari: Tafraoute
Het klinkt saai, maar het is alweer mooi weer. Wij vinden het trouwens helemaal niet saai hoor. We gaan eerst de wc legen op de ‘nieuwe’ loosplek bij de puinstortplek, niet zover bij ons vandaan. Er zijn witte pijlen op de grond gespoten en als je die volgt kom je bij een verhoging waar een hurktoilet ingebouwd is. Maar dat er een hurktoilet met een gat is zie ik pas als ik de wc leeggooi. Het loopt alle kanten op, behalve in het gat.
Om kwart voor 10 gaan we wandelen met Jos en Andre. Ik heb de route zelf de rode/groene bollenroute genoemd. We lopen het eerste stuk hetzelfde als gisterochtend maar later buigen we af en lopen via een andere afdaling weer terug. Door wederom een mooie omgeving.
Als we een laatste stuk af moeten dalen staan we even van het uitzicht te genieten en zien verderop op een hoge rotswand twee mensen staan. Hoe zijn die daar gekomen, dat kan alleen maar met klimwerktuig. En dat klopt, ze klimmen nog verder naar boven, tot de top. Ik doe het ze niet na.
Om 13uur zijn we terug, we hebben 10,5km gelopen en het is etenstijd, we hebben trek. Na het eten komt Sun naar ons toegelopen, hij vraagt of we vanmiddag zin hebben om een spelletje te spelen, net zoiets als kubb maar dan leuker. We worden om 15uur op het speelveld verwacht.
Ik loop naar Andre en Monica en hun reisvrienden, ze willen graag wat weten over routes die wij gereden hebben. Zij gaan a.s. zaterdag verder met hun reis. Eerst naar Icht, Tata, Tallioune en dan via Aoulouz, Agouim, Telouet naar Ait Benhaddou.
Om even na drieën gaan we van start met het spel: Mölky, of zoiets, in het Nederlands werpstok. We hebben het in NL ook wel eens gespeeld in een iets andere vorm. Het is een leuk spel, het kan alle kanten op gaan, ook vanwege de ongelijke bodem. We spelen het met zijn vijven, Jos, wij en Ulla en Sun de Zweden. Ik ben vergeten een foto te maken, dus spelen we het van de week gewoon nog een keer.
Tegen half 6 lopen we naar het dorp om mijn jurken op te halen en de zonneklep. Eén jurk is gereed. De andere jurk moest om de middel nieuw elastiek ingezet worden. Ze had gisteren de maat opgenomen maar er is iets niet helemaal goed gegaan, het elastiek was zo strak dat ik de jurk zelfs niet over mijn hoofd kon krijgen. Ik zei, het is nu voor een kind. Ze pakte een stukje elastiek en deed dat om mijn middel, dat is de maat, morgen tegen zessen mag ik weer komen. Ze deed er niet moeilijk over. De zonneklep was nog niet klaar, ook morgen, Insjallah.
‘s Avonds spreken we Monica, die net met haar wc’tje terug komt lopen. Co zegt, ik ben al tijden op zoek, waar kun je die poep kopen? Ze moet lachen. Ze vertelde dat er iemand bezig was bij de loosplek, die was met zijn blote handen aan het opruimen. Co zei: heb je hem een hand gegeven om hem te bedanken. Je zag haar grillen, brrrrr.
vrijdag 8 februari: Tafraoute
Vanmorgen 5º buiten, 12º binnen. Maar overdag is het hier heerlijk, kijk maar naar de weersvooruitzichten de komende 4 dagen.
We gaan iets vroeger wandelen, om half 10, het is een wandeling van 12,5km. We lopen eerst naar het voetbalveld en lopen achter Tafraoute langs naar een vallei. Aan het leegstaande gebouw waar we langs komen is nog niets veranderd, al jaren niet. In de vallei zijn allerlei waterpoelen, we horen de kikkers kwaken en zien ze zwemmen.
Er is iemand een gat aan het graven, we vragen wat hij aan het doen is. Hij sorteert de stenen uit de opgegraven aarde, het is hem om de aarde te doen. Maar hoe wordt dat vervoerd dan, met een vrachtwagen is het antwoord. We vragen ons hevig af hoe die vrachtwagen hier komt. Waar wij vandaan komen is de toegang een klimpartij door een zeer smal gedeelte, hier kan geen vrachtwagen rijden.
Als we verder lopen zien we af en toe bandensporen maar dan zijn er alleen nog maar grote rotsen en een kleine stuwdam. We zullen wel een doorgang over het hoofd hebben gezien.
Je loopt in deze vallei deels door de droge rivier over grote keien, dus voorzichtig aan. Dan komen we uit bij het dorpje van de ‘hoed van Napoleon’ en lopen we de laatste 4,5km over de R107 terug naar Tafraoute. Het was een leuke, relaxte wandeling.
Er komen vandaag af en toe campers binnen druppelen, het wordt dus stilletjes aan wat drukker. Anne en Nel rijden het terrein op en even later komen ze gedag zeggen. Ze hebben een nieuw hondje, Syn hun oude hond is niet meer. Maar deze, Fyn, is ook een leukertje, jong en speels. De gymjuf is gearriveerd en Wim en Wobbie.
Als ik naar de gymjuf loop om te horen wanneer de gym weer begint wordt ik geroepen. Eerst dacht ik dat het Kees van Diny was maar het is de camper naast hun. Het zijn Dick en Nan uit Deventer. Wij hebben vijf jaar geleden op de regiovergadering van de NKC een presentatie over Marokko gegeven, daar waren zij helemaal voor uit Deventer naar de Rijp gekomen. En daarna zijn ze voor het eerst naar Marokko gegaan, nu alweer 5 jaar op rij. Grappig als je mensen zo kunt inspireren.
Onze Zweedse buren Sun en Ulla hebben een schaduwdoek gekocht, dat kan je aan de luifel hangen en dan geeft het meer verticale schaduw, maar je kunt er wel doorheen kijken. Andersom niet. Wij willen ook wel zoiets maar niet zo dicht geweven, met meer doorzicht, zodat je ook iets meer warmte van de zon kunt voelen.
Om 16uur gaan we naar de oude hammam in het dorp, effe zweten, poetsen en scrubben. Co uiteraard bij de mannen ik bij de vrouwen. Het is rustig er zijn 2 vrouwen in het warmste gedeelte en 2 vrouwen in het koelere gedeelte. Een van de 2 vrouwen in het warmste gedeelte, waar ik ook plaatsneem, heeft twee kleine kinderen bij zich, een jongetje en een meisje, die lekker in de emmers met warm water zitten.
De vrouwen heten Gadizja en Fatima. Ik vraag aan Gadizja of zij mijn rug wil scrubben, en dat doet ze goed. Ze laat na een paar halen de handschoen aan me zien, onder de vuil dat van mijn huid afkomt. Ik zeg dat we hier veel wandelen, zo’n 10km elke dag in de bergen en dat ik veel zweet. Zij zegt dat zij niet meer loopt dan tussen het dorp en haar huis. Ze moet er zelf om lachen. Ze spoelt me na, doet nog een scrubrondje en laat weer de handschoen zien, nu schoon. Ik vraag of ik haar rug zal doen maar dat hoeft niet, even later zie ik Fatima haar rug doen, ook goed hoor. En dat voor 10DH.
Ik had op de camperplek diverse vrouwen meegevraagd, maar niemand wilde, kon niet of durfde niet. Maar dat houdt me niet tegen om te gaan, het is zo lekker, dat was ik bijna een beetje vergeten, het smaakt naar meer.
We halen mijn jurk op en nu is het prima op maat, de naaister heeft er zelfs nog stras-steentjes op genaaid, leuk hoor. Ik vraag hoeveel maanden ze nu het naaiatelier heeft. Vorig jaar zat hier immers nog een andere vrouw. Ze is net een week open en straalt helemaal, zo trots is ze.
We halen mijn zonneklep op maar het is niet in het winkeltje gebracht door degene die hem zou maken. De winkelier haalt de man op en met hem lopen we mee naar zijn schoenmakerij. Het was hem toch niet helemaal duidelijk hoe we het wilden hebben. We leggen het hem uit en hij gaat aan de slag.
Intussen is er een man aan komen lopen die Engels spreekt en een vriend is van de schoenmaker. We raken aan de praat. Co merkt op dat de grote huizen veelal ook 2e huizen zijn. En dat klopt. Die mensen hebben hier vroeger veel land in bezit gehad voor landbouw maar ze kwamen er achter dat ze meer geld konden verdienen door hun land te verkopen aan mensen met geld die er een 2e huis opzetten. Die mensen wonen meestal in de grote steden.
De schoenmaker is druk bezig en we zien hem een paar smalle reepjes leer in elkaar vlechten, net als de structuur van mijn strooien zonneklep. Ik zeg, je bent net een artiest. Hij naait het vast aan de zonneklep samen met een stukje klittenband. Even later is het gereed en wil hij er niets voor hebben, hij had immers al 10DH gekregen voor het eerdere werk. Maar we geven hem nogmaals 10DH, dat is het gewoon waard. Hij blij, wij blij. We gaan uiteindelijk weg met een zonneklep die het weer doet en twee ansichtkaarten van Tafraoute, een cadeau.
zaterdag 9 februari: Tafraoute
We beginnen met 4º om 11º, overdag is het zo’n slordige 23º maar de zon gaf behoorlijk hitte af. Om kwart over 10 lopen we naar de andere kant van het terrein, naar juf Brigit voor het gymmen. We staan even met Dick en Nan te praten, zij gaan ook mee doen.
Als Brigit begint jongt het langzaam aan en uiteindelijk staan we met 13 mensen te bewegen op de muziek, 5 mannen, 8 vrouwen. Het is een sessie van 40 minuten, wat heerlijk weer, alle spiertjes moeten aan het werk. Brigit heeft best wel weer veel nieuwe oefeningen. We hebben ook veel lol met elkaar en als er even later een kudde schapen en geiten langs loopt weten we de herder over te halen om mee te doen. Hij staat op een afstandje mee te doen en hij is heel lenig. Maar dan moet hij achter zijn kudde aan, hij is tenslotte ook nog herder.
‘s Middags zitten we onder de luifel te puzzelen en even na drieën komen Kees en Diny aanlopen voor een spelletje Kubb. Het is een lang spel, we zijn aan elkaar gewaagd, de vrouwen tegen de mannen. Uiteindelijk winnen de vrouwen.
We drinken nog een kopje thee en lopen dan naar Dick en Nan, zij staan naast Kees en Diny, we hebben ze ontmoet op de NKC regio-vergadering in de Rijp. Het is een gezellig uurtje. Om kwart voor 6 lopen we terug want we hebben voor 18uur een tajine besteld. We zijn net terug als de mevrouw aan komt lopen. Onder de middag liep ze rond met een pastille, ze wist niet meer wie het besteld had. Wij denken dat degene die het besteld had er niet meer is, dat is niet leuk voor haar. Toen ze onze tajine af kwam leveren heb ik haar de tip gegeven om bij de bestelling het kentekennummer te noteren, dan weet je in ieder geval waar je moet zijn.
Vanmorgen liepen onze buren langs om hun 2 honden uit te laten. Co zegt, die mensen kennen wij, we hebben ze ontmoet in Mexico, op Baja California. In Santispak aan het strand hebben we toen gestaan. Het zijn Rutger en Hetty, het zijn Nederlanders die in Duitsland wonen. Rutger kwam toen vragen naar de oversteek van Baja naar het vaste land van Mexico. Hij dacht dat wij dat al een keer hadden gedaan. Dat hadden we niet maar ik had wel informatie opgezocht op het internet. Wat is de wereld toch klein, zo zie je elkaar in Mexico en nu in Marokko. We zijn naar ze toegelopen, ik zei, herken je deze foto, het is op Santispak in Mexico. Hij wist het nog. Ze hebben nu twee honden, eentje die ze al hadden, de andere kwam in Playa Tecolote bij ze aangelopen, samen met zijn moeder. Het was een puppy, hij kroop op de treeplank, ze gaven hem te eten, ook de volgende dag. Toen zag de moeder dat het goed was en ze ging weg, liet de puppy achter. Rutger en Hetty werden eigenlijk gewoon geadopteerd als baasje en bazin.
In Playa Tecolote was er ook een jong Engels stel, Phil en Jo, die een klein hondje hadden gered, die achtergelaten was door de moeder. Ze noemden hem Pedro, het was 5 weken oud. Later hoorden we dat Pedro het niet heeft overleeft, hij had teveel onder de leden. Nu horen we van Rutger dat Phil en Jo terug zijn gekomen naar Playa Tecolote en daar een hondje uit het asiel hebben gehaald, ze misten Pedro zo erg. Leuk om te horen.
‘s Avonds kleurt de zon de bergen weer in goud- en roodtinten, het blijft elke keer weer een prachtig gezicht.
zondag 10 februari: Tafraoute
De grote dag is daar, we gaan op visite bij Khalil zijn familie. Hij woont in Ait Oumgas in de Ammelne vallei, 10km op de fiets. Het gaat veel bergaf, wat dus inhoudt dat we terug bergop moeten.
We zouden Khalil om 10uur ontmoeten bij hotel Amalyia bij de rotonde. Wij waren al wat later maar Khalil was er ook nog niet. We fietsen verder, we weten ongeveer waar hij woont. Onderweg komen we hem tegen. Samen fietsen we naar het huis van zijn vader.
Als we daar aankomen laat Khalil ons het huis zien. Ze wonen in het onderste gedeelte van een groot huis, het is het huis van de baas van zijn vader. Als de vader van Khalil niet meer voor deze baas werkt hebben ze ook geen huis meer. De vader van Khalil, Mohammed, werkt als ‘gardien’, hij zorgt voor het huis en de grote tuin die er bij is. Er staan veel olijfbomen en terrassen met fruitbomen en groente. Je kunt zien dat er in huis een vrouwenhand ontbreekt, het is rommelig en niet echt schoon. De ouders van Khalil zijn vorig jaar uit elkaar gegaan. Mohammed kookt alle dagen voor zijn gezin.
Khalil stelt ons voor aan zijn vader, die in de tuin bezig is. Hij is net de geiten aan het verzetten. We lopen met hem tegen de berg op, langs de terrassen met de olijfbomen. We gaan nog verder naar boven, hij wil ons graag het uitzicht laten zien. We gaan onder zijn favoriete boom zitten. Het is erg vredig hier en een prachtig uitzicht de Ammelne vallei in.
Khalil roept dat de thee klaar is dus lopen we naar beneden. Achter het huis drinken we thee in de schaduw, met brood en olijfolie van de eigen olijven, dat is hun ontbijt. Even later put Khalil wat water uit de put, het is prima drinkwater.
Het is inmiddels 12uur, wij denken erover om terug te fietsen. Papa vraagt of we blijven lunchen. Hij gaat een tajine maken. We dachten, laten we dat maar doen, even geen rekening houdend met hoelang het duurt om een traditionele tajine te maken, het is slowfood.
We lopen weer naar boven en nemen plaats onder de olijfbomen. Papa heeft een stoof mee en vult die met takjes en bladeren van de olijfbomen, het brandt snel en hoog. Inmiddels gaat hij de groentes snijden, uien, wortelen, aardappelen, alles uit eigen tuin. Er gaat een homp geitenvlees, zout en verse kruiden.
De tajine wordt boven op de stoof gezet, waar het brandende hout is geslonken tot een smeulende massa. Iets verderop wordt een nieuw vuur gestookt wat dient als toevoeging voor de stoof voor als de sintels afkoelen.
We zitten met elkaar te praten terwijl Khalils vader aan het werk gaat in de tuin. Het blijkt dat Mohammed 20DH per dag verdient, hij werkt 7 dagen per week. Dat is dus 600DH per maand. De jongens gaan met de bus naar school, en dat kost 50DH p.p. per maand, dat is een fikse hap uit het budget. De school zelf kost 100DH per jaar.
We hadden altijd gedacht dat Khalil het redelijk goed had omdat hij altijd nette kleren draagt en dit jaar zagen we hem op een fiets verschijnen. Maar het blijkt dat hij regelmatig kleding krijgt van vrienden en de fiets was ook een cadeau. Ze hebben het niet breed, blijkt dus.
Tegen half 4 is het eten klaar en komt ook de oudere broer van Khalil, Mustafa, naar boven om te eten. We krijgen brood uitgedeeld en dat is onze ‘lepel’. Je doopt het brood in de tajine en pakt met het brood, sap wat groente en/of vlees mee. Het smaakt prima. Alleen Aaimen, de jongste broer eet bijna niets. Hij heeft kiespijn en heeft de tranen in zijn ogen staan. Hij is erg iel, we denken dat hij door zijn kiespijn niet goed genoeg eet. We stellen voor dat Khalil een afspraak maakt bij de tandarts en dat wij dat betalen voor hun. Papa gaat ermee akkoord. Wordt vervolgd.
Papa gaat op de grond liggen, leunend tegen een paar stenen, even uitzakken na het eten. Na een half uurtje maken we aanstalten om terug te fietsen. Papa wil graag dat we nog even blijven, maar we stappen toch op.
Tegen half 5 zijn we terug bij de camper. Daar hebben we NL buren gekregen, Henk en Suze. We hebben ze eerdere jaren hier in Tafraoute ook ontmoet. Ulla roept ons en vraagt hoe het is gegaan allemaal. En ze vraagt of we zo even langs willen komen om hun te helpen met een verdere route door Marokko.
Als we later aanschuiven en wat foto’s van vanmiddag zien we bij Jos een paar vrouwen met hem praten. Er zijn kinderen bij, die om een pen vragen. Jos geeft ze een pen, maar daar moeten ze wel iets voor doen. Ze mogen met die pen hun naam schrijven in een schriftje dat hij bij zich heeft. Hun naam in het Frans en in het Arabisch, dat vinden ze altijd wel leuk.
Hij heeft bij een van de vrouwen een tajine besteld voor 2 dagen. Maar hij kreeg nu een tajine voor 2 personen, en er werd een jonge vrouw bijgeleverd. Ze zaten gezellig samen te eten, het was te licht voor kaarslicht, haha.
Dan horen we verderop trommels en zingen. Sun wil wel een kijkje nemen, en daar zijn we gelijk voor in. We lopen met zijn viertjes naar het geluid toe en zien daar een groepje vrouwen zitten en spelende kinderen. De vrouwen trommelen op lege plastic flessen en een ijzeren bord en zingen er bij. Ze lachen naar ons en we lopen er naar toe.
Een van de meisjes, Hannan, spreekt Engels, eerst verlegen en zeggende dat ze het niet zo goed kan, maar later durft ze steeds meer. Ze spreekt best wel goed Engels, en haar moeder begrijpt ook veel. We krijgen thee aangeboden, op verzoek bles skar, zonder suiker, dat vinden ze wel grappig. Stiekem zit er toch nog behoorlijk suiker in. We krijgen er koekjes en cake bij, van alle gemakken voorzien. Ze hebben net couscous gegeten, het is een heuse picknick. De moeders zitten en kletsen met elkaar en de kinderen zijn aan het voetballen en spelen.
De vrouwen zijn nieuwsgierig naar ons en wij naar hun en met Hannan als tolk hebben we een leuk gesprek en lol met elkaar. Dan gaat de zon weg en breken de vrouwen op, wij lopen terug en zitten nog even bij Ulla en Sun, waar Jos ook bij komt zitten.
En weer is er een leuke dag omgevlogen, we hebben het reuze naar onze zin gehad. Het was trouwens behoorlijk warm, we hebben er alleen niet zo’n erg in gehad omdat we bij Khalil veel in de schaduw hebben gezeten.
Hieronder kun je de foto’s van deze afgelopen periode groter bekijken, tevens staan er foto’s bij die niet in het verslag staan:
07-02: Tafraoute – 08-02: Tafraoute – 09-02: Tafraoute – 10-02: Tafraoute
Ga naar periode 16
terug naar overzicht