Canada/USA/Mexico 2016 – 2017 – periode 77 – 23 april – 26 april
zondag 23 april – Lancaster, Hartman Bridge Road – Ephrata
Effe denken, we hebben vandaag weer zoveel meegemaakt maar ook weer niet. Het was een rustige nacht, om daar maar mee te beginnen. Co zei laatst, je begint vaak met hoe de nacht was. Maar dat is ook belangrijk, een goede nachtrust. En zo kunnen we altijd teruglezen hoe het op die plek was.
We gaan op weg naar Aaron en Jessica’s Buggy Ride in Bird-in-Hand. Wat een leuke naam voor een plaats, ‘vogel in de hand’. Hier kun je met een Amish koetsje een tour maken. Er zijn verschillende mogelijkheden en prijzen. Van 20 tot 60 minuten tours die variëren in prijs van US$10 tot
US$ 21. Wij willen de langste tour maken waar je ook een Amish diary (zuivel) farm gaat bezoeken.
Als we aankomen laten we een oudere dame oversteken en parkeren we onze camper naast een aantal Amish koetsjes. Iets verderop staan de paarden lekker uit een ruif te eten. In een schuur staat een paard en die krijgt net wat ‘nagellak’ op. Het is een beschermcoating die ook de hoeven voedt.
We lopen naar binnen en daar staat de dame die we net over lieten steken. Het is Fayne en ze is een gids. Er komt straks een bus die ze gaat begeleiden voor een rondrit van een uur door Amish Country. Ze geeft aan dat er hier op zondag niet veel te beleven is, er wordt niet gewerkt door de Amish. Al voor 8 uur gaan de Amish op pad, wat klopt, wij hebben ze vanmorgen al zo vroeg voorbij zien gaan. Ze gaan dan naar de kerk, nou ja, niet echt naar de kerk want die hebben ze niet. Dat kun je hieronder lezen.
Onderstaande tekst heb ik van internet maar het geeft wel een beetje weer wat wij hier zien. Fayne vertelde ook het een en ander wat je hieronder kunt lezen.
Het geheim van de Amish
door Frans Verhagen
In Pennsylvania woont een groep protestantse Amerikanen die er een zeer archaïsche levenswijze op na houdt. Ze hebben geen auto’s, geen televisie, telefoon of andere elektrisch gemak, en ze zien eruit alsof de tijd heeft stilgestaan. De Amish zijn een interessant fenomeen, zij het voor de buitenstaander vrijwel ondoorgrondelijk. Op zondagmiddag, in het plaatsje Intercourse in Pennsylvania, ratelen de zwarte koetsjes zonder ophouden over de weg, soms met gevaarlijk hoge snelheden. De jonge Amish zijn op pad. Bij de plaatselijke supermarkt hebben ze afgesproken.
Pennsylvania
De koetsjes blijken stereo aan boord te hebben waarop heavy metal klinkt, de jongens zien er kek uit in hun traditionele kledij, maar gedragen zich als alle andere jongens op zondagmiddag: ze babbelen wat, ze drinken cola en eten chips, ze flirten met Mennonieten-meisjes en luisteren naar heavy metal.
Ironie en paradoxen wachten degene die zich verdiept in de Amish (uitgesproken als Oo-miesch), een streng gelovige protestantse groep die nederzettingen heeft in een aantal Amerikaanse staten. Paradoxaal omdat deze Amish de moderne wereld op afstand willen houden maar door hun hoge toeristische waarde een constante stroom nieuwsgierige bezoekers trekken die hun rustige manier van leven verstoren.
Ironisch omdat de Amish het meest bekend zijn geworden door de film Witness en meer recentelijk door een stichtende EO-familieserie, terwijl ze juist tegenstanders zijn van het reproduceren van menselijke beelden en zich daarom verre houden van televisie, bioscoop en fotografie. Maar omdat de Amish zo’n wereld op zichzelf vormen, kunnen ze een film iets speciaals geven. Hollywood smult ervan.
In Witness was de landelijke gemeenschap van de Amish in Pennsylvania een perfecte schuilplaats voor een bedreigde politieman. Amish-land is buitenland. De bewoners spreken er zelfs een andere taal: Bibel Deitsch. Buitenstaanders ontmoeten er streng kijkende mannen die Vlaamse kinbaarden dragen en gekleed zijn in zwarte pakken. Hun haar is onder hun zwarte of strooien hoed in een ouderwets pagemodel geknipt. De vrouwen dragen eenvoudige jurken, zonder juwelen of sieraden, en hebben altijd een wit kapje op het hoofd. Kinderen dragen allemaal dezelfde kleren, in de kleuren blauw of zwart, en meisjes spelen met poppen die geen gezicht hebben.
Amish rijden rond in zwarte koetsjes, door paarden getrokken en voorzien van een grote rode reflecterende driehoek achterop. Op foto’s rijden ze altijd de horizon tegemoet op golvende landwegen, langs keurig onderhouden boerderijen met grote witte schuren en witte hekken waar bij nauwkeurige beschouwing geen enkele elektriciteitsdraad naar toe blijkt te gaan. Zoveel weten de meeste mensen wel van de Amish: ze rijden niet in auto’s, hebben geen elektriciteit, zien er raar uit en houden er een archaïsche manier van leven op na.
Bizarre gewoonten
Maar wat iedereen ‘weet’ van de Amish is maar een klein stukje van de werkelijkheid. Wie zich verdiept in het leven van de Amish, struikelt over de raadsels, paradoxen en schijnbare inconsistenties. De Amish verbieden autobezit, maar mogen wel met de auto reizen als iemand anders hem bestuurt – en doen dat ook graag. Elektriciteit mag taboe zijn, maar ze gebruiken wasmachines, pompen en andere elektrische apparaten zolang ze maar lopen op generatoren of benzine. Ze accepteren het gebruik van elektrische boren en hamers in de bouw, zolang die maar buitenshuis blijven. Een tractor mag wel gereedschap en machines aandrijven, maar mag niet rijden – althans niet op rubber banden. Amish mogen geen telefoon in huis hebben, maar op de hoek van de straat staat een telefooncel.
Deze schijnbaar onverklaarbare en inconsistente (en daarom vaak hypocriet geachte) leefregels, en de eenvoudige maar voor moderne westerlingen bizarre leefgewoonten van de Amish trekken jaarlijks miljoenen toeristen naar Lancaster County in Pennsylvania, waar de grootste Amish gemeenschap woont. In het Amerika van de late twintigste eeuw vormen de 150.000 Amish een intrigerend enclave van traditie en eigengereidheid, een charmant en intrigerend anachronisme. De Amish gaat dat alles geheel voorbij – uitgezonderd misschien de jongeren als ze in hun wilde jaren zijn en ook buiten de gemeenschap rondkijken.
De Amish hebben maar één doel: leven in dienst van God, van het geloof. Hun geloof is hun leven, hun leven is hun geloof. Om dat zo te houden, hanteren de Amish die strikte regels waarmee ze de leden van hun gemeenschap afschermen van de buitenwereld. Daarin zijn ze bijzonder succesvol, want hun wereld is ondoordringbaar voor wie er niet in is opgegroeid – wat dat betreft klopte Witness helemaal.
Geloofsvervolging
De wortels van de Amish liggen in Zwitserland, in de beweging van Wederdopers (Anabaptisten) die in 1525 opkwam als radicale afscheiding van de Reformatie. De Wederdopers doopten elkaar als volwassenen (nadat ze als baby’s al in de katholieke kerk waren gedoopt, vandaar de naam) en
stonden een eenvoudige Christelijke levenswijze voor, zoals die bestond direct na de dood van Jezus. De meeste katholieken en ook veel protestantse stromingen geloofden dat je maar één keer kon worden gedoopt en bestreden de Wederdopers te vuur en te zwaard.
Om de vervolging te ontlopen trokken de Wederdopers naar afgelegen gebieden, waar deze stadsmensen toegewijde landbouwers werden. In 1693 scheidde zich een groep af onder leiding van Jacob Amman. Zij werden de Amish, genoemd naar hun leider. Hun Zwitserse geloofbroeders werden later bekend als de Mennonieten, naar de Hollander Menno Simons. Later in de achttiende eeuw werden de Amish door William Penn overgehaald naar de Engelse koloniën in Amerika te komen, naar zijn concessie in Pennsylvania.
Hoewel er aan het eind van de negentiende eeuw nog maar zo’n tienduizend Amish over waren, is hun aantal sindsdien behoorlijk gegroeid. Volgens de meest recente gegevens heeft de groep nederzettingen in zo’n 23 Amerikaanse staten en Canada, en omvat ze nu ongeveer 150.000 mensen, verdeeld over zo’n achthonderd kerkdistricten. In deze omgeving (Lancaster county) zijn ca. 4800 boerderijen.
Volgens Amish-kenner Donald Kraybill zijn er drie redenen voor het welvaren van de Amish in de twintigste eeuw. De eerste is voortplanting. De Amish doen niet aan geboortebeperking, en met een gemiddeld kindertal van zeven per gezin en een sterk verbeterde gezondheidszorg, groeide de gemeenschap exponentieel. Er is ook geen andere manier om te groeien, want de Amish houden zich verre van evangelisatie.
De tweede reden is de opmerkelijke scheiding die de Amish hebben kunnen handhaven tussen hun gemeenschap en de rest van de samenleving. Kinderen worden gesocialiseerd en opgevoed in de traditionele Amish-gewoonten en zodanig geïsoleerd, dat er voor hen buiten de gemeenschap
vrijwel niets bestaat. En de derde reden voor het welvaren van de Amish is hun bereidheid zich aan te passen aan de veranderende wereld om hen heen en hun creativiteit in het vinden van compromissen met de buitenwereld.
Ongeschreven regels
De basiseenheid van de Amish is het kerkdistrict, bestaande uit een aantal gezinnen. Het grondgebied van het district heeft meestal natuurlijke grenzen: een weg, een riviertje. De Amish zijn een congregationele kerk, dat wil zeggen dat iedere kerk onafhankelijk is en dat iedere gedoopte
gelovige mee beslist. Een praktisch gevolg hiervan is dat de omvang van een groep beperkt moet zijn, meestal niet meer dan 75 volwassenen. Als een kerkdistrict te groot wordt, vormt men een nieuw district.
De Amish hebben geen kerkgebouwen. Eén maal per twee weken komen ze samen in een van de woonhuizen voor gebedsdiensten of om te zingen, in woonkamer, werkplaats of schuur. Met een grote wagen brengen ze banken, stoelen, boeken en andere benodigdheden van de ene naar de
andere lokatie. Voor de Amish vallen dagelijks leven en geloofsleven volledig samen.
Anders dan conservatieve christenen geloven Amish niet dat de mens zeker kan weten dat hij verlost is – dit soort zekerheid beschouwen ze als arrogant. Wie zo goed mogelijk leeft, zal ook na zijn dood wel goed terecht komen. Het criterium voor goed leven is het je onderwerpen aan het
Woord van God en daarvoor interpreteren de Amish de Bijbel letterlijk. Dat leidt ertoe dat vrouwen hun kleren niet naaien, maar op ingenieuze wijze met spelden in elkaar zetten. En op grond van enkele regels bijbeltekst mag een gelaat niet herkenbaar worden afgebeeld – vandaar hun weerstand tegen foto’s, film, video en poppen met gezichten.
Behalve de Bijbel hanteren de Amish ook de Ordnung. Dit zijn de van generatie op generatie overgedragen ongeschreven leefregels, die per gemeenschap kunnen verschillen. De sancties op het met voeten treden van deze regels beginnen met het in privé aanspreken van een persoon,
eventueel gevolgd met een ‘verbanning’ uit de gemeenschap van een paar weken als straf voor ‘een zwakheid die tussen broeders gecorrigeerd kan worden’. Isolatie van de gemeenschap (Meidung genoemd) is een zware straf in een groep als de Amish, en heeft direct effect op degene die de
regels overtreedt. Voor onverbeterlijke gevallen is excommunicatie uiteindelijk de onvermijdelijke straf. Deze dreigementen zijn tamelijk effectief aangezien de meest Amish geen andere sociale omgeving kennen dan hun eigen groep. Overigens gaan de meeste geschillen in de gemeenschap
over de zucht naar materiële goederen en impliciet vaak over de vraag waar de grens te trekken met de buitenwereld.
Teveel wijsheid leidt tot teveel vragen
In de Amish gemeenschap draait alles om de groep, individuen tellen niet. In Witness zit bijvoorbeeld een lange documentaire-achtige scene van barn-raising, het bouwen van een schuur. Dat is een belangrijke sociale gebeurtenis want omdat de Amish beperkt zijn in het gebruik van hun
hulpmiddelen, moeten ze een beroep doen op de groep. Alle mannen zijn nodig om balken te dragen en dakspanten omhoog te duwen. Zonder de groep ben je niets.
Kinderen worden van jongs af aan ondergedompeld in deze levenswijze. Ze weten niet anders en door hen consequent op te voeden kan de cultuur behouden worden. De regels die de Amish hanteren, hebben ten doel dat zo te houden. Zo houdt na de lagere school het formele onderwijs op, want dan weet iedereen genoeg om volgens de Bijbel te kunnen leven. Meer wijsheid leidt alleen maar tot meer vragen. De verbanning van de automobiel en de televisie dienen ogenschijnlijk en formeel om te voorkomen dat men afhankelijk wordt van buiten, maar in de praktijk beperken ze vooral de fysieke en geestelijke mobiliteit.
Een opmerkelijk fenomeen is dat tieners uit de Amish gemeenschap een reputatie hebben van wild en ongecontroleerd gedrag – de jongens althans. Buitenstaanders kijken daarvan op en de Amish schamen zich er soms voor. Toch geven ze die vrijheid heel bewust, want in die jaren kunnen de
tieners niet alleen hun wilde haren kwijtraken maar ook een bewuste keuze maken. Die keuze is fundamenteel: je kunt niet half Amish zijn. Onderzoekers zien deze wilde fase als essentieel ter voorkoming van spijtoptanten, maar ook als een middel om de gemeenschap te dwingen om te
gaan met kritiek van binnenuit. Zo’n twintig procent van de jongeren verlaat de kerk en dat mag, ze zouden toch geen goede leden van de kerk geweest zijn.
Trouwen is een belangrijke stap in het leven van een Amish – zo belangrijk dat de groei van de kerk wordt gemeten in het aantal voltrokken huwelijken en niet in het aantal geboren kinderen of gedoopte volwassenen. De baard die de Amish-mannen dragen, symboliseert dit. Een man trouwt gladgeschoren maar laat daarna zijn baard staan. De Amish trouwen rond hun tweeëntwintigste jaar. Echtscheiding is uit den boze en in het gezin heeft de man het voor het zeggen.
Als de kinderen volwassen zijn en hun eigen leven gaan leiden, dragen de ouders vaak het huis aan hen over, en verkassen naar het zogenaamd Grossdaadi Haus vlak bij het ouderlijk huis (in Lancaster ligt het er meestal aan vastgebouwd). De generaties blijven echter wel een essentieel onderdeel van de groep.
De Amish vormen een hechte gemeenschap, met een benijdenswaardige groepszin, volstrekte duidelijkheid en een innerlijke logica die het leven misschien niet gemakkelijk maar wel aanvaardbaar maakt. De prijs die het gemeenschapslid betaalt is totale loyaliteit en gehoorzaamheid aan de groep, strikte religieuze discipline en conformiteit zonder vragen. In ruil daarvoor, stelt Donald Kraybill, krijgt de gelovige ‘een levenslange identiteit, het gevoel bij een duidelijk te onderscheiden groep te horen, een diepe waardering van sociale wortels en een onvoorwaardelijke emotionele geborgenheid’.
Hard werk
De Amish bewerken het land. Die traditie stamde oorspronkelijk uit de geloofsvervolging waaraan ze werden onderworpen: ze moesten steeds vluchten naar onvruchtbare gebieden, die ze met hard werk en doorzettingsvermogen toch vruchtbaar wisten te maken. Later hebben ze in de bijbel ook de rechtvaardiging gevonden voor landbouw als bij uitstek de bezigheid voor `mensen van God’. Mooi meegenomen is dat het iedereen aan het werk houdt binnen een beperkte terrein en de onafhankelijkheid van buiten bevordert.
Amish geloven in hard werk, fysiek werk. Een van de redenen voor hun soms bizarre afkeer van de geneugten van de twintigste eeuw is hun overtuiging dat die ze tot luiheid kunnen leiden. Tractoren vermijden ze nog steeds, maar concurrentiedruk heeft een aantal veranderingen veroorzaakt, zij het allemaal zodanig dat ze de scheiding met de buitenwereld in stand houden. Wie nu de Amish bezoekt, treft melkmachines, hydraulische pompen, kunstmest, gekoelde melkopslag en zelfs pampers aan. De crux is dat de Amish verandering niet als vanzelfsprekend
ervaren. Ze wegen heel bewust af wat ze wel en wat ze niet binnen willen halen, alles met het doel om hun op God gerichte wijze van leven niet te corrumperen. Maar ze zijn ook praktische mensen: hun boerderijen zouden niet lang overleven als ze op een negentiende eeuwse manier gerund zouden worden.
Het ontbreken van elektriciteit houdt de meeste moderne apparatuur buiten de deur, maar het gebruik van accu’s en generatoren maken het mogelijk in de verplichte melkkoeling te voorzien. In huis gebruiken ze gaslampen. Telefoonaansluitingen zijn uit den boze, maar in geval van nood is er in ieder district een hokje met een telefoon te vinden. Hoewel de Amish geen auto’s mogen bezitten, en ’s zondags keurig met paard en wagen naar de dienst gaan, laten ze zich graag door buren of commerciële chauffeurs naar de markt brengen, of naar familieleden die door de groei van de gemeenschap vaak op afstanden woonden die met paard en wagen niet meer zijn te overbruggen. Rechtlijnig als ze lijken, zijn Amish voortdurend bezig met het sluiten van compromissen. Hoe belangrijk het district en het isolement ook mogen zijn, ook de band met familie die nu verder weg woont, wordt gewaardeerd – vandaar de praktische oplossing.
Toeristen
De Amish zijn tamelijk bekend en herkenbaar, maar wie inzicht zoekt in wat hen beweegt, komt niet zo erg ver. De bekendheid hebben de Amish niet zelf gezocht, die is vooral het werk van de toeristenindustrie in Lancaster County, Pennsylvania, waar de meeste Amish wonen. Toeristen komen naar Lancaster County niet om de Amish te ontmoeten maar het idee dat ze van de Amish hebben gevormd. Meestal zien ze niet veel meer dan de karretjes en zijn dan heel tevreden.
De Amish verkopen quilts en meubilair aan de bezoekers (niet op zondag natuurlijk), als aanvulling op hun magere landbouwinkomen. In sommige districten, zoals de Amish-gemeenschappen in Ohio, is het maken van quilts, dat oorspronkelijk een belangrijke groepsactiviteit van de vrouwen was,
haast een industrie geworden. Typerend is dan wel weer dat de quilts voor de verkoop niet gemaakt worden volgens de strikte regels die de Amish daarvoor hebben, maar meer zoals de toeristen ze willen: in ‘country look’.
Maar de Amish zijn geen acteurs in een Archeon van de negentiende eeuw en Lancaster is geen museum van een voor ons voorgoed verloren verleden. De Amish verwerpen vooruitgang op zich niet, maar ze waarderen hun tradities en – daarin ligt misschien wel het grootste verschil met onze samenleving – ze gaan er niet vanuit dat elke vooruitgang goed is. Amish zijn conservatief in de meest fundamentele zin: ze waarderen overgeleverde gebruiken en tradities juist omdat ze al zo lang meegaan.
Wie de werking van de televisie beziet, kan begrip opbrengen voor het besluit om een dergelijk medium radicaal te weren. De Amish wegen af wat ze wel en niet willen, alles met maar één doel, afscheiding van de rest van de samenleving en concentratie op wat werkelijk belangrijk is: het dienen van God. Daarmee vinden ze een balans die menig kosmopolitisch buitenstaander jaloers maakt.
Dat verklaart waarom jaarlijks miljoenen toeristen op zoek gaan naar het geheim van de Amish. Ze rijden tijdens de twee weken vakantie van hun normale bestaan – ‘druk, druk, druk’ – door Lancaster County, kopen quilts en meubilair, vergapen zich aan paarden en wagens, ouderwetse ploegen en eenvoudige vriendelijke mensen. En dan gaan ze weer terug naar huis, bevestigd in hun idee van het ideale plattelandsleven. Het geheim van de Amish zullen ze nooit doorgronden. Dat kunnen alleen mensen die als Amish zijn geboren. Het is dan ook geen wonder dat de hoofdpersoon van Witness, een toevallige binnendringer in de gemeenschap, uiteindelijk de Amish weer verlaat, overtuigd van zijn onvermogen er ooit echt deel van te kunnen uitmaken.
Tot zover het stuk van Frans.
Ik heb op TomTom wat tussenpunten in gebracht en we zijn gaan rijden, ca. 65km. Gewoon kriskras door het gebied heen. En inderdaad er was niet veel activiteit. Af en toe zagen we een koetsje rijden en een paar mannen op de fiets, zwarte pakken aan en zwarte hoeden op.
Heel apart, bij een gebouw zagen we alleen maar zwarte auto’s staan, wel een stuk of 80 en echt allemaal zwart. Dat was dus niet van Amish want die hebben alleen koetsjes.
Een tijdje later zagen we bij een groot huis met schuur op het gazon een stuk of 35 koetsjes staan, de paarden allemaal bij elkaar op een kluitje. Er liepen een paar vrouwen buiten rond, zwart gekleed met witte mutsjes op. Hier was dus een kerk bijeenkomst.
De zwarte koetsen zijn van de Mennonieten en de grijze koetsen van de Amish. De Mennonieten rijden ook in auto’s. Ik vertelde al dat we bij een gebouw alleen maar zwarte auto’s zagen staan. Ik noemde dit op aan Pat (die hebben we later op de dag ontmoet) en zij wist te vertellen dat het auto’s van Mennonieten zijn. Als ze de auto hebben spuiten ze alles wat niet zwart is zwart.
Fayne vertelde nog dat ze dus om 8am bij elkaar komen, tot de middag zingen en bidden, dan lunchen en aan het einde van de middag is er een kerkdienst. Het is een sociaal gebeuren maar om nu op je enige vrije dag in de week een hele dag in de ‘kerk’ door te brengen….. Voor hun is het kennelijk heel normaal.
Barn-raising
We lopen wat rond in de winkel en zien een video draaien van een barn-raising. Bij een boer is de schuur in vlammen op gegaan. Direct de volgende dag wordt er opgeruimd en plannen gemaakt voor een nieuwe schuur.
Bomen worden gekapt en naar de zagerij gebracht om er balken en planken van te maken. Dan worden door de kerkgemeenschap de balken klaar gemaakt door met een klassieke houtverbinding en pen-gat constructies. Dit wordt allemaal ter plekke gedaan, met de hand. Als ze machines gebruiken dan worden die aangedreven door aggregaten, of de accu’s van die apparaten worden geladen door de aggregaat.
Dan worden de balken op hun plek gelegd op de vloer van de schuur, ze worden aan elkaar gemaakt met houten latten zodat straks in een keer een hele wand omhoog gezet kan worden. Alle wanden worden zo voorbereid, alsook de dakconstructie.
Dan zo’n 12 dagen na de brand komt de gehele gemeenschap op een zondag bij elkaar. Om 5.30am starten ze met de bouw. Alle mannen staan in de ‘schuur’ en stuk voor stuk worden de wanden opgetild en rechtop gezet. Hoe rechter op ze komen worden ze met lange staken ondersteund. Het gaat allemaal met de hand. Alleen de dakconstructies werden er met een hijskraan opgehesen.
De hele kerkgemeenschap is aanwezig, dus ook de vrouwen en kinderen. Zij zitten op een afstandje op meegebrachte banken alles te bekijken. Het is tenslotte op een zondag, dan zijn ze al gewend met z’n allen bij elkaar te zijn. Je kunt in de film zien dat de jongere jongens het liefst ook willen helpen maar daar zal een bepaalde leeftijd voor gelden.
Ze zijn dus om 5.30am gestart en 4 uur later staat de complete constructie met dakhoeken overeind en is men al begonnen om de wanden dicht te maken met aluminium platen.
Rond lunchtijd komen de vrouwen in actie. In de schuur worden de banken neergezet en buiten wordt het meegebrachte eten neergezet. De mannen scheppen hun borden vol en op dienbladen wordt meegenomen naar de schuur. Tijdens het eten wordt er gebeden en gezongen, het is tenslotte toch zondag, de dag van de Heer.
Aan het einde van de dag staat de schuur in al zijn glorie te pronken en kan de gemeenschap tevreden naar huis terug, een blije boer achterlatend.
Het is een prachtig landschap waar we door rijden het weer is ook prachtig. Een strak blauwe hemel, lekker zonnig en dat kijkt toch een stuk anders als de regen van gisteren.
We komen in Ephrata een bibliotheek tegen en stoppen om te internetten. We willen morgen een ronde maken als de Amish ook op de landerijen aan het werk zijn. Dus nemen we onze tijd, de bibliotheek is dicht dus we staan ruim over een aantal parkeervakken.
Er zijn wel een aantal mensen die voor de deur van de bibliotheek staan te wachten. Misschien is er een speciaal evenement of zo. Rond een uur of 4 komt er een vrouw naar ons toegelopen. Ze vraagt of we Nederlands zijn, ja zeker zijn we dat. Ze is van het postkantoor wat we aan de voorkant van het gebouw zagen. Aan ‘onze’ kant is ook een ingang, daarvoor stonden dus die mensen te wachten. Ze vraagt of we onze camper aan de andere kant van de parking willen zetten zodat de parkeerplaatsen voor de deur vrij zijn voor bezoekers.
Twintig minuten later staan we nog te praten. Ze heet Pat en vlak voordat ze weer terug gaat naar haar werk zegt ze dat we ook bij haar appartement kunnen parkeren voor de nacht en als we het leuk vinden kunnen we bij haar eten vanavond. Nou dat vinden wij natuurlijk hartstikke leuk. Dat is het leuke van reizen dat je mensen tegenkomt, soms heel interessante mensen zoals Pat.
Ze moet tot 5 uur werken, dan even haar appartement opknappen dus we zijn vanaf 6 uur welkom. Wij gaan nog even buiten zitten in de zon en tegen 6uur rijden we naar haar appartement. Er staat aan het begin van de parking een bord dat alleen daar wonende mensen er mogen parkeren maar Pat zegt dat wij er ook mogen staan. Ze heeft ook haar vader en moeder uitgenodigd, ze zei, deze mensen moeten jullie ontmoeten.
Pat en haar ouders hebben vrienden in Nederland, in Zevenhuizen. Ik probeer via TomTom te kijken waar Zevenhuizen ligt en moet lachen. Ik zeg, je gelooft het niet. Nederland is zo klein en er zijn wel vier plaatsen die Zevenhuizen heten, hilarisch. Het schijnt bij Rotterdam te liggen.
Pat heeft heerlijk eten klaar gemaakt, de steak is boterzacht en de boontjes en salade zijn lekker. Het gezelschap is gezellig, we hebben genoeg te bepraten. Ik laat zien waar wij wonen en Co tovert de beren van Denali park te voorschijn en een paar foto’s van vogeltjes.
Ondertussen zijn we brood aan het bakken in de oven van Pat. Als het klaar is loop ik naar de camper om de bakvormen af te wassen en in te vetten om op te slaan. Als ik terug kom zegt Co, onze plannen voor morgen zijn veranderd. De moeder van Pat, Patsy vroeg nl. aan Co of hij haar foto’s van een uil wilden zien. Co zijn oren spitsten zich, een uil? Ja, op een uur rijden hier vandaan is er een nest met uilen.
Dus morgen gaan we er heen met Pat, in onze camper. De dochter van Pat gebruikt hun auto, Pat rijdt op een scooter rond. Dus rijdt ze met ons mee, we gaan onze eerste echte uil in het wild ontmoeten, exciting.
We zitten nog een tijdje gezellig te kletsen en om even na 9 uur gaan we terug naar onze camper. Dan vertelt Pat dat ze nog een ‘paper’ moet schrijven, ze is een fulltime student. Ze is 51 jaar maar studeert nu weer volop. Jeh, had dat eerder gezegd. Maar nee hoor, ze vond het wel heel gezellig en ze heeft nog 2 uurtjes om het voor elkaar te krijgen, tijd zat joh.
Zoals je kunt lezen hebben we vandaag dus veel meegemaakt maar ook weer niet. Want we hebben onze tijd lekker verlummeld bij de bieb.
maandag 24 april – Ephrata – River Road
Dit was wederom een prima plek. Om 8 uur reden we met Pat op de bijrijdersstoel naar de plek waar de uil is. Co dacht dat we een uur moesten rijden maar we hadden het bijna kunnen lopen.
Er staan twee mensen met een camera naar de uil te kijken. Het is een uilskuiken, mama uil zat verder naar achter en hoog in een boom. Daar zaten teveel takken voor om haar vast te kunnen leggen. Maar zo’n ‘kleine’ uil is ook leuk, die hebben we ook nog nooit in het wild gezien. Nou ja, kleine uil, dat viel wel mee. Hij was behoorlijk groot.
Een van de mannen zei, ik kom hier elke week en ik zag hem groeien. Eerst een heel klein pluizig bolletje en nu zo groot. We zijn er ca. een drie kwartier geweest toen reden we met Pat nog naar een covered bridge. Van de week las ik trouwens dat die bruggen overdekt zijn vanwege het vee. Anders durfde het vee niet de brug over te steken, bang van het water of zoiets. We kunnen niet door deze brug heen, hij is net te laag, zijn we bang.
We komen langs een ‘one-room-school’, een 1kamer school. In één klaslokaal krijgen kinderen van alle leeftijden les, knap hoe zo’n leraar dat kan doen.
We rijden terug naar Ephrata en zetten Pat af bij haar huis. We bedanken haar nogmaals voor haar gastvrijheid en maken op het laatste nippertje nog een foto van ons drietjes. Dat dreigden we toch te vergeten, gelukkig dacht Pat er aan. Zo hebben we later nog een gezicht bij een naam. So, Pat, thank you for your hospitality and nice food and also thank you to be our ‘PatPat’ and showed us the way around Ephrata.
We rijden naar de bibliotheek voor het nodige internet en gaan dan terug naar de uil. Daar eten we en hopen we dat mama uil nog even haar snavel laat zien. Maar dat, lieve kijkbuiskinderen, ging niet door. Dus nu snaveltjes toe en wegwezen. haha
Daarna gaan we op pad, we gaan Amish country verkennen. We kregen van een paar mensen de tip om naar Lititz te rijden, dat zou een leuk plaatsje zijn. Er is een snoepfabriek waar ze chocolade maken. Maar dat heeft niet onze belangstelling. Als we er zijn rijden we er doorheen en kunnen niet ontdekken wat het aparte aan deze plaats is.
In TomTom heb ik diverse tussenpunten aangebracht waarvan ik hoop dat het ons naar leuke plekjes brengt waar door de Amish op het land gewerkt word. Het eerste stuk is langs Lancaster en dat is bewoond gebied. Mooi om door te rijden maar geen boerderijen en vergezichten.
Maar dan komen we weer in het open landschap en komen de eerste boeren tegen in het land. Ze rijden mest uit. Een kar met een aantal paarden ervoor maar er zijn er ook wel met muilezels.
Ik zeg net tegen Co, we zullen waarschijnlijk geen ploegen zien want het meeste land is al gedaan. Maar dan om de bocht rijdt daar een ploeg met 6 trekdieren ervoor, een prachtig gezicht. Gisteren heb je kunnen lezen dat de Amish niet op de foto willen maar we vinden dit zo’n uniek gezicht dat we hun regels betreden, maar met respect voor hun harde werken en de manier waarop ze hun beroep uitoefenen.
We kriskrassen door het landschap en genieten van wat we zien. We zeggen net tegen elkaar, moeten ze hier niet te kerk? En dan verschijnt er een wit kerkje in ons vizier en even later staan we achter op de parkeerplaats. Tegen 7pm komt er een auto aangereden en Co stapt uit. De man woont tegenover de kerk, boven op de hill en iemand had hem gebeld. Dus hij kwam even kijken maar had door de telefoon al gezegd dat het wel goed was. Volgens hem staan we hier veilig en wel. Dat is mooi om te weten.
De rest van de foto’s vind je op de aparte fotopagina bij maandag 24 april.
dinsdag 25 april – River Road – Lititz
Het ging wel weer goed hoor hier, lekker rustig. Vandaag gaan we op bezoek in een Harley-Davidson fabriek in York, daar kun je een rondleiding door de fabriek volgen.
Het knutselavontuur van de 21jarige William Harley en de 20jarige Arthur Davidson startte in 1903 en is uitgegroeid tot een bedrijf dat de racewereld sinds 1914 heeft beheerst. De eerste Amerikaan na de Eerste Wereldoorlog kwam Duitsland binnen op een Harley-Davidson. In 1956 poseerde Elvis Presley op een KH. De Harley Owners Group heeft nu meer dan 900.000 leden.
We zijn er om kwart voor 11 en kunnen met de eerstvolgende rondleiding van 11.45uur meelopen. We lopen door de showroom waar ook een uitleg staat van hoe de motor wordt opgebouwd. Er staan ook een aantal motoren waar je op mag zitten, daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt.
We moeten een kaart invullen met onze gegevens en Co krijgt te horen dat hij op sandalen niet de fabriek in mag uit veiligheidsoverwegingen. Dus loopt hij terug naar de camper om dichte schoenen aan te trekken. Die Amerikanen dekken zich ook van alle kanten in.
Om kwart voor 12 krijgen we een batch op zodat men in de fabriek kan zien dat we bezoekers zijn. Er mag in de fabriekshal niet gefotografeerd worden. Eerst lopen we naar de walsen die de spatborden en tanks in vorm walsen, dit gebeurt met 300 ton gewicht. Het wordt uit een staalplaat gemaakt. Dan lopen we over een gele lijn door de fabriek waarbij we uitleg krijgen hoe het allemaal in zijn werk gaat. Iedereen heeft een oortje opgekregen want anders is de gids niet te verstaan. Wat een lawaai, je zal hier dag-in-dag-uit in moeten werken.
Er wordt heel veel met robots gewerkt, een aantal jaren terug werkten hier nog 2000 mensen, vandaag de dag zijn dat er nog 800 en het worden er elk jaar minder.
Op een trolley wordt het frame neergezet en dan gaat de trolley een werkstraat in. Bij elk werkstation staan 2 medewerkers die de diverse onderdelen bij de motor aanbrengen. Dat is dan nog wel handwerk. Het spuitwerk e.d. wordt allemaal door robots gedaan. Ook het laswerk, dat is op alle laspunten onder dezelfde temperatuur zodat men kwaliteit kan leveren. Ongeveer 2,5 uur later en 24 werkstations verder is de motor gereed. Er is ruim 15000m2 werkoppervlak en daar werken 800 mensen, de rest is robots.
In 2016 zijn er 266.000 Harley-Davidson motoren gemaakt en afgeleverd c.q. geëxporteerd. Er zijn vier productiedagen per week, meerdere fabrieken maar dit aantal resulteert in 1278 motoren per dag. De grootste afnemer is Australië/New Zeeland dan Japan, Europa is 4e en China 5e. Er wordt alleen geproduceerd op bestelling. Er wordt niet op voor geproduceerd. In China betalen ze twee keer zoveel voor een zelfde motor als in Amerika. In de showroom stond een motor van US$ 46000, tel uit je winst. De Trike waar wij op zaten kost US$ 29000.
Als de motor eenmaal klaar is, rolt de trolley naar de controle waar ze een test uitvoeren op een rolband. De motor wordt met een lege brandstoftank geleverd, dit i.v.m. het transport. Tijdens de test wordt er een aparte brandstoftoevoer aangesloten. De test duurt 4 minuten en er worden 37 punten gecontroleerd. Daarna is er nog een schoonheidstest, de buitenkant wordt ook grondig gecontroleerd.
Dan worden de motoren onderverdeeld in welke richting ze getransporteerd gaan worden, oost, west, zuid en noord en dan ingeladen in speciale trucks waar de motoren op twee verdiepingen worden vervoerd. Het was bijzonder interessant om dit allemaal eens te zien, indrukwekkend.
Daarna rijden we naar het centrum van York om te eten. Het regent de hele dag al licht maar nu begint het harder te regenen. Bij de Harley-Davidson fabriek was ook een visitor center en de dame daar gaf ons informatie over York. Er zijn 19 murals te bewonderen en een aantal kunstobjecten. Daar gaan we voor. Maar het blijft maar regenen dus dat resulteert in geen bezoek aan York, jammer. Want toen ik even naar de markthallen liep om zeezout te kopen zag ik een paar mooie murals en een beeld. Maar het regende te hard om de telefoon erbij te pakken.
Ik heb New York ingebracht via een kronkelroute. Die brengt ons boven langs Lancaster. We buigen af naar Lancaster om bij een Lowe’s te internetten. Daar zie ik dat Pat een berichtje terug heeft gestuurd op mijn mail met foto’s van de uil en ons drietjes.
Ze wil wel graag het recept voor het brood. Ik mail terug dat we nog in de buurt zijn en dat we morgen een starter komen brengen, hoeft ze die niet zelf te maken. Of we dan komen ontbijten, dat is goed, zullen wij voor het eten zorgen? Daarop lezen we morgen ochtend het antwoord. Kunnen we ook nog even bij de uil kijken. Misschien is mama nu wel aanwezig.
Bij een zeer grote kerk met een nog grotere parkeerplaats vinden onze plek voor de komende nacht.
woensdag 26 april – Lititz – Durham
Na een rustige nacht met een vroege wake-up call om 5.15am door een vuilniswagen die de bakken kwam legen, zijn we even na 7 uur op pad gegaan. Eerst naar de bibliotheek in Ephrata maar de wifi was heel zwak. Toen reden we naar de plek met de uil, in de hoop dat mama uil er zou zijn, maar helaas.
Tegen 8 uur waren we bij Pat om samen te ontbijten. Wij zorgden voor de bacon en zuurdesem brood en Pat had heerlijke verse eitjes van de boer. Het smaakte allemaal prima en het was erg gezellig.
Tegen 11 uur reden we naar de bibliotheek die nu open was en de wifi was supersnel. We hebben alle apps weer bijgewerkt, krantje opgehaald, emails gedaan, site bijgewerkt dus alles was weer voor elkaar.
Even voor 12 uur gingen we op weg richting New York. Wel met een omweg via Amish gebied want we hopen nog wel iets mee te krijgen van deze aparte bevolkingsgroep. En dat lukte. In eerste instantie zagen we geen activiteiten op de landerijen dus hebben we de auto op een landweggetje neergezet en zijn we gaan eten. Want waarschijnlijk waren de boeren ook aan het lunchen.
Wel kwamen we langs een paar scholen waar de kinderen speelkwartier hadden. En er liepen inderdaad kinderen in allerlei leeftijden rond. Ze speelden baseball de toeschouwers waren net zo enthousiast als de spelers, leuk om te zien. Bij de scholen stonden overal steppen en een paar fietsen. De step wordt hier veel gebruikt.
Tijdens het eten kwamen er allerlei koetsen voorbij en werd er enthousiast terug gezwaaid en gelachen naar ons. De Amish wereld trok aan ons voorbij. Toen we verder gingen zagen we een paar keer werkzaamheden op het veld. Er werd gemaaid en hooi gekeerd.
Het valt ons op dat we bij de Amish en Mennonieten totaal geen mensen en kinderen zien met overgewicht, je kunt er dus wel vanuit gaan dat zij nog traditioneel eten en geen junkfood.
En toen reden we het Amish gebied uit, jammer, we vonden het erg leuk en apart hier. Maar de omgeving wordt er niet minder mooi door, het is prachtig, heel heuvelachtig en mooi groen. We genieten met volle teugen.
We komen een paar keer voor ons te lage overdekte bruggen tegen en schakelen TomTom om naar ‘snelste route’. Die laat ons via snelwegen rijden dus na een tijdje stellen we TomTom weer in op kronkelen. De eerste de beste afslag is voor ons en even later slingeren we weer door een mooi landschap, kijk dat is een stuk beter zo.
Rond half 5 stoppen we bij een kerkje waar ook een bibliotheek bij zit, 2 vliegen in een klap. Een slaapplek met wifi. En er zijn een paar mooie vogeltjes, waaronder een Bluebird. En die hadden we nog niet van dichtbij, nu wel dus.
De buurman van de kerk is in de tuin aan het werk en heeft een zootje pokkeherrie op staan, dat kan ik geen muziek meer noemen. Ook de weg is behoorlijk druk en gehorig dus we besluiten om verder te rijden.
Tegen 7uur komen we bij een kerk waarvan de parkeerplaatsen langs de weg liggen maar het lijkt ons een rustige weg. Er komt net een mevrouw aanrijden, er staan al een paar auto’s, en ik loop naar haar toe om te vragen of we hier kunnen overnachten. Ze nodigt me uit om binnen te komen, er is koor repetitie en de pastor is daar ook bij. Even later hebben we toestemming om te blijven.
Als iedereen weg is rijden we achteruit een asfalt pad op zodat we verder bij de weg vandaan staan. Achter de kerk is een schitterend uitzicht de landerijen in met het warme avondzonnetje erop dat net nog even achter de wolken vandaan piept. Vandaag was het een bewolkte dag met uiteindelijk in het zonnetje 22º.
Het was leuk vandaag, de Amish kinderen, de vogeltjes en de mooie omgeving waar we door mogen rijden, we hebben er erg van genoten.
De rest van de foto’s vind je op de aparte fotopagina bij woensdag 26 april.
ga naar periode 78
terug naar overzicht